
جشن نوروز
جشن پایان آفرینش
جشن باشکوه نوروز که نخستین جشن آغاز سال است فلسفه زیادی دارد که یکی از آنها موضوع پایان یافتن آفرینش جهان میباشد که با خلقت انسان خاتمه یافته است.
این جشن از جمشید پادشاه سلسله پیشدادی است و بهمین لحاظ آن را جشن نوروز جمشیدی میگویند.
هفت سین - هفت امشاسپن
هفت سین عبارت از هفت نوع میوه یا گل است که جزو تشریفات جشن نوروز بیاد امشاسپندان در سفره یا روی میز میگذارند. هفت امشاسپند عبارت از نام خدا وشش فرشته بزرگ است که مجموعاً هفت میشود.
جشن ششم فروردین
جشن تولد و برگزیده شدن زرتشت بمقام پیام آوری , خندیدن زرتشت در هنگام تولد , شادمان شدن عالم طبیعت در موقع تولد او, رفتن زرتشت بکوه سبلان و رسیدن بمقام پیام آوری زمان پیدایش زرتشت که بحدود ۶۵۰۰ سال پیش از مسیح میرسد, تعریف دانشمندان از دستورهای زرتشت فضیلت جشن روز ششم فروردین که خورداد نام دارد. جشن ششم فروردین نوروز بزرگ یا نوروز خاصه نام دارد . واقع شدن ۷۲ واقعه مهم در این روز .
روز سیزدهم نوروز
مراسم سیزدهم نوروز در ایران این روز برخلاف اینکه آنرا نحس میدانند روز فرخنده و سعد است زیرا نامزد است به تیر روز و بنام فرشته مقدس تیر وستاره بزرگ تیر است که ستاره باران میباشد در کتاب آثار الباقیه نیز روز سعد یاد شده است .
جشن فروردینگان
در آئین مزدیسنی وقتیکه نام ماه و روز با هم موافق میافتد آن روز را جشن میگرفتند. روز نوزدهم فروردین ماه که فروردین روز نام دارد از جمله آنها است و آنرا جشن فروردینگان یا فروردگان میگویند ، یعنی هنگام جشن فروردین روز از فروردین ماه .
این جشن نیز همانطوریکه از اسمش پیداست بفره وهر در گذشتگان پاك تعلق دارد و بیاد روان آنان میباشد .
زرتشتیان عموماً از بزرگ و كوچك در این روز به پرستشگاه میروند، اوستا میخوانند و بعبادت خدا میپردازند و برای شادی روان در گذشتگان، جهت ساختمان های همگانی و رفع احتیاج از نیازمندان با دادن پول یا مساعدت های دیگر اقدام لازم بعمل میآورند.
زرتشتیان ایران در جشن فروردینگان بآرامگاه در گذشتگان میروند و اوستا میخوانند و احسان و اتفاق میکنند و بوهای خوش بر آتش مینهند و هفت . جوره وه خشك از قبیل خرما ، انجیر، سنجد ، کشمش ، وغیره که در اصطلاح آنان لرك ( Lork ) نام دارد تهیه می بینند ، موبد بر آنها اوستا میخواند و پس از خواندن اوستا که در واقع تبرك ميشود بین مردم تقسیم میکنند .
جشن اردی بهشتگان
جشن اردی بهشتگان در اردی بهشت روز از اردی بهشت ماه است که نام روز و ماه با هم برابر افتاده است. مطابق گاهنمای قدیم که هر ماه سی روز بوده این جشن در سوم اردی بهشت میباشد ولی مطابق تقویم کنونی که شش ماه اول سال را سی و يك (۳۱) روز حساب کرده و يك روز بفروردین ماه افزوده اند جشن اردی بهشتگان در دوم اردیبهشت واقع میشود. در این جشن شهریاران بار عام میدادند و دستور دستوران آئینی را که مرسوم بوده در حضور پادشاه برگزار میکرد و همه را اندرز میگفت .
سران هر گروه بپادشاه معرفی میشدند هنرمندان مورد مرحمت واقع میگردیدند و بدریافت پاداش افتخار حاصل میکردند
این روز بفرشته مقدس اردی بهشت تعلق دارد که مظهر تقدس و پاکی و راستی و درستی و نماینده آئین ایزدی و نگهبانی آتشتها با او است . معمولا باید در این روز اردی بهشت پشت خوانده شود و بآتش توجه گردد. درباره مقام و مرتبه اردی بهشت امشاسپند که این جشن بنام او است قبلا بقدر کافی صحبت کردیم ، نظر بهمان صفات و کمالات است که ایرانیان قدیم این روز را جشن میگرفتند و خود را برای قبول صفات این فرشته مقدس آماده میساختند .
جشن اردی بهشتگان همان عید گل است که در میان سایر ملتها با تجلیل فراوان برپا میشود .
جشن خوردادگان
جشن خوردادگان در خورداد روز از خورداد ماه است که روز چهارم میشود و بفرشته هئوروه تات ( خورداد ) تعلق دارد که نماینده کمال و رسائی و شادی و خرمی است و نگهبانی آب با او میباشد. در جشن خوردادگان که مطابق گاهنمای قدیم ششم ماه است معمولا باید خورداد پشت را بخوانند، چون این فرشته نگهبان آبست باین مناسبت ایرانیان قدیم در این جشن بکنار چشمه و رودخانه و جویبار میرفتند و بعيش و شادی میپرداختند. درباره مقام و منزلت خورداد امشاسپند که این جشن بنام او است ، با توجه بهمان صفات ممتاز است که نیاکان ما این روز را جشن میگرفتند و شادی میکردند، علاوه بر جشن و شادی صفات فرشته خورداد را که نماینده کمالات جسمانی و روحانی است بیاد میآوردند و خود را مهیای پیروی از آن مینمودند و آن را راهنمای زندگی خود قرار میدادند، چون در این ماه آب برای کشت و زرع بیشتر مورد احتیاج و سودمند است و باران بخشایش اهورامزدا بزمین میبارد و کشت و زرع را آبیاری میکند، از این جهت کشاورزان برای خشنودی از نعمت آب و باران بیشتر باین جشن توجه دارند و از آن تجلیل مینمایند.
جشن تیرگان
تیر آرش کمانگیر
جشن مقدس تیرگان در زمان قدیم میان ایرانیان , شکوه و جلال زیاد داشته خوشبختانه امروز هم احترام سابق آن در میان زرتشتیان پاک نژاد محفوظ است. بلی جا دارد این جشن فرخنده مورد این همه عزت و احترام باشد زیرا دارای فلسفه علمی وادبی و تاریخی و نجومی است. جشن تیرگان وابسته بفرشته تیر و ستاره تیر است , این جشن مقدس علاوه بر فضائلی که از لحاظ ارتباط با فرشته و ستاره تیر دارد از نقطه نظر داستان بزرگ تاریخی نیز که یاد آور فداکاری آرش (Aresh) تیرانداز است دارای فضیلت و احترام میباشد. اکنون لازم است چند کلمه هم درباره تیر اندازی این مرد نامی و میهن پرست و ایراندوست که باعث نجات ایرانیان و موجب تعیین حدود بنفع ایران شد گفتگو کنیم .
تیر روز از تیر ماه که روز سیزدهم میباشد جشن تیرگان است. تیر نام ستاره باران و فرشته آنست. شرح مقام و منزلت تیر در اوستا و فعالیت آن برای آمدن باران و مبارزه با دیو خشکی, در آمدن تیر بصورت انسان و اسب و گاو, داستان آرش تیرانداز و ایجاد آشتی ما بین ایرانیان و تورانیان در زمان منوچهر ، بستن تار ابریشمی بدست جشن تیرگان را آبریزان نیز میگویند ...
جشن امردادگان
امرداد روز از امرداد ماه که بفرشته امرداد تعلق دارد جشن امردادگان است.
هفتمین امشاسپند که آخرین پایه ترقی و کمال است، امرداد نام دارد که امروز آن را به غلط مرداد میگویند.
ماه پنجم سال و روز هفتم هر ماه بنام این فرشته است، امرداد روز،از امرداد ماه در ایران قدیم جشن بوده بنام امردادگان ، گل چمبك (زنبق) باو بستگی دارد.
امرداد روز در امرداد ماه که روز هفتم است، جشن امردادگان میباشد. این جشن متعلق به امشاسپند امرتات یا امرداد است که مظهر جاودانی و تندرستی و دیر زیستن ! است .
بطوریکه در بحث امشاسپندان توضیح دادیم این فرشته نماینده آخرین مرتبه کمالانست. صفات پاک فرشته امرداد و توجه او نسبت بآبادی زمین و پاکی و نظافت بطور مشروح بیان شد نظر بهمان صفات پسندیده است که ایرانیان این روز را جشن میگرفتند و بشادی میپرداختند و خود را برای پیروی از فرشته مذکور آماده میساختند.
جشن شهریورگان
شهریور روز از شهریور ماه که روز چهارم ماه است و بنام امشاسپند توانای خشتر ایا شهریور میباشد ، جشن شهریورگان است. چنانکه گفتیم این فرشته مظهر سلطنت آسمانی و قدرت رحمانی است و همیشه خواهان فرو بزرگی و نیرومندی میباشد ، در جهان مادی نگهبان زر و سیم و فلزات دیگر و دستگیر بینوایان و فرشته رحم و مروت است پادشاهان دادگر در تحت حمایت این فرشته مقتدر هستند. صفات پاك شهریور مشروحاً در پیش گفته شد نظر بهمان صفات است که ایرانیان قدیم این روز را جشن میگرفتند و بفقرا احسان و اطعام مینمودند چون این جشن بپادشاهان دادگر بستگی دارد که نماینده سلطنت آسمانی هستند ، لذا معمولا باید در این جشن بحضور پادشاه بروند و شاد باش بگویند .
جشن مهرگان
جشن مهرگان که وابسته بفرشته بزرگ مهر است و در تاریخ ایران مقام بسیار ارجمند دارد ، مطابق گاهنمای قدیم که هر ماه را سی روز حساب میکردند شانزدهم مهر ماه است که نامزد بمهر روز میباشد ولی چون در تقویم های کنونی شش ماه اول سال را هر کدام سی و يك (۳۱) روز حساب کرده و در واقع شش روز باین ٦ ماه افزوده اند لذا این جشن در دهم مهر ماه واقع میشود که مهر روز نام دارد . جشن مهرگان بحساب قدیم روز شانزدهم مهر یا بحساب کنونی روزدهم مهر با هم تناقض و اختلاف ندارد زیرا بحساب روزگار پیشین ۱۹۶ روز بعد از جشن نوروز بوده که مطابق شانزدهم مهرماه میشد و بحساب فعلی نیز که به دهم مهر ماه افتاده ١٩٦ روز پس از آغاز سال است و بالاخره در مهر روز از مهرماه میباشد.
فرشته تاریخی مهر از لحاظ معنی و مفهوم و از نظر اینکه قرنها مورد ستایش بسیاری از ملل جهان بوده و محبوبیت خاصی داشته است داستان مفصل و شیرینی دارد که نمودار صفات عالی و ادبیات سودمند میباشد یکی از فصل های بزرگ اوستا که مهریشت نام دارد متعلق باین فرشته است. دانشمند گرانمایه استاد پور داود در مقدمه ترجمه و تفسیر مهریشت درباره مهر و مهرپرستی و جشن مهرگان شرح جامع و مبسوط نوشته اند که هر قسمتی از آن راهنمای حقایق بسیار عالی و سودمند است. اينك ما هم در این مورد مانند همیشگی از نوشته های ایشان استمداد میجوئیم و مقصود خودرا که شرح داستان شیرین مهر و مهرگان است با رعایت اختصار وبطور خلاصه بترتيب زیر بیان میکنیم.
جشن آبانگان
روز دهم آبان که آبان روز نام دارد جشن آبانگان است . معنی آبان که .. فرشته آبست. مقدس بودن عناصر چهارگانه در آئین مزدیسنی ، در جشن آبانگان بکنار دریا و آب میروند و برای فرشته آب نیایش میخوانند .
بطوریکه گفته شد ایرانیان قدیم آب را مقدس میدانستند و هیچوقت آنرا آلوده نمی کردند و آبی را که یکی از اوصاف سه گانه اش رنگ و بوی و مزه) تغییر مییافت برای آشامیدن و شست و شو و غیره بکار نمی بردند .
جشن آذرگان
نهم آذر که آذر روز نام دارد و بعنصر مقدس آذر (آتش) و فرشته ارجمند آن آذر تعلق دارد جشن آذرگان میباشد که آذر جشن نیز میگویند. یکی از نیایشها در خورده اوستا آتش نیایش نام دارد. ایرانیان قدیم در این روز بآتشکده ها میرفتند و آتش نیایش میخواندند حالاهم زرتشتیان این عمل را بجا میآورند و معمولا باید در این جشن آتش افروزی شود.
روز نهم آذر عیدی است که بمناسبت توافق دو نام آذر جشن میگویند و در این روز بافروختن آتش نیازمند میباشند و این روز جشن آتش است و بنام فرشته ای که بهمۀ آتشها موکل است نامیده شده. زرتشت امر کرده که در این روز آتشکده ها و از یارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمایند.
آذریا آتش در آئین مزدیسنی پاک و پاک کننده است و از این لحاظ مورد احترام میباشد.
آتش یا آذر از روزگاران بسیار کهن تا بامروز توجه همه اقوام روی زمین را بخود جلب کرده هر کس بشکلی و عنوانی آنرا ستوده عزیز و ارجمند میدارد.
جشن خرم روز - دی گان
معنی دی روز اول و هشتم و پانزدهم و بیست و سوم دیماه بنام خداوند است و هر چهار روز جشن میباشد. روز اول جشن خرم روز ، هشتم و پانزدهم و بیست و سوم جشن دیگان است. زمان قدیم در هر ماه این چهار روز را بنام اورمزد و سه دی تعطیل میکردند .
جشن بهمنگان
روز دوم بهمن ماه که بهمن روز نام دارد و متعلق به بهمن امشاسپند است جشن بهمنگان یا بهمنجنه میباشد .
ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم مینویسد: بهمنجنه بهمن روز است از بهمن ماه در این روز بهمن سفید با شیر خالص و پاك میخورند و میگویند حافظه میآورد و فراموشی را ببرد اما در خراسان هنگام این جشن مهمانی میکنند بردیکی که اندر اواز هر دانه خوردنی و گوشت حیوان حلال گوشت و تره و سبزیها وجود دارد.
شاعر معروف علی بن طوسی که در وسط قرن پنجم هجری وفات یافته در کتاب لغت خود معروف بلغت فرس در تحت کلمه بهمنجنه مینویسد : بهمنجنه رسم عجم است چون دو روز از ماه بهمنجنه میگذشت بهمنجنه میکردند و این عیدی بود که در آن روز طعام می پختند و بهمن سرخ و بهمن زرد بر سر کاسه ها میافشاندند . فرخی گفته است.
فرخش باد و خداوند فرخنده کناد
عید فرخنده و بهمنجنه و بهمن ماه
جشن سده
این جشن در آبان روز از بهمن ماه است که مطابق تقویم قدیم روز دهم بهمن میباشد و بمناسبت پیدایش آتش و در واقع جشن آتش است ، حالا هم مانند ایرانیان پیش در شب دهم بهمن ماه بخصوص در میان زرتشتیان جشن میگیرند و آتش افروزی میکنند و موبدان پیرامون آتش میگردند و اوستا میخوانند و مردم بشادمانی می - پردازند .
درباره پیدایش جشن سده عقیده ها مختلف است ولی بسیاری از تاریخ نویسان آنرا بهوشنگ پادشاه سلسله پیشدادی نسبت داده اند مخصوصا حکیم ابوالقاسم فردوسی در کتاب معروف شاهنامه آنرا بهمین ترتیب بیان کرده است .
در شرح این داستان چنین نوشته اند که هوشنگ بصحر ارفته بود مار سیاهی را مشاهده کرد، سنگی برداشت و برای او انداخت ناگاه بسنگ دیگری برخورد نمود و از بهم خوردن در سنگ آتش روشن شد.
هوشنگ دستور داد بمناسبت پیدایش این فروغ ایزدی جشن گرفتند و شادی کردند و در هنگام پرستش، آنرا قبله خود قرار دادند و بدانس و نماز گذاردند و نگذاشتند خاموش شود .
جشن اسپندگان
پنجم اسفند که اسپندار نام دارد و متعلق بفرشته مقدس آرمئیتی است سپنداد جشن میباشد بطوریکه قبلا گفتیم این فرشته که آنرا سپندار مد نیز میگویند در عالم معنوى مظهر عشق و محبت و تواضع و بردباری و جانبازی و فداکاری و در جهان مادی پاسبان و حامی زنان نيك و پارسا است و تمام خوشی های روی زمین در دست او میباشد در ایران قدیم این روز را باحترام فرشته مقدس سپندار مذ یا آرمنیتی و برای پیروی از صفات پاک او جشن میگرفتند و شادی میکردند این جشن را ابوریحان بیرونی مژدگیران یا مزدگیران نامیده.
بقول ابوریحان بیرونی این جشن به زنان اختصاص داشته و از شوهران خود هدیه دریافت میکردند از اینرو بجشن مژدگیران مزدگیران معروف شده است »
اسفندار مذ ماه روز پنجم آن اسفندار مذ است و برای اتفاق افتادن دو نام آنرا چنین نامیده اند و معنی آن عقل و حلم است و اسفندار مذ فرشته پاسبان زمین است و حامی زنان درست و پارسا و شوهر دوست میباشد در زمان گذشته این ماه بویژه این روز عید زنان بود و مردان بزنان بخشش مینمودند و هنوز این رسم در اصفهان وری و پهله باقی مانده و بفارسی مزد - گیران میگویند
همانطوریکه اشاره شد این جشن را بمناسبت اینکه نزديك نوروز و فصل بهار است و موقع کشت و کار کشاورزان میباشد جشن برزیگران نیز مینامند، زیرا برزیگران از آنروز ببعد آلات و اسباب کشت و کار آماده میکنند و بکاشتن درخت و كل و شخم کردن و غیره میپردازند.
پنجه كوچك و پنجه بزرگ
دو پنجه داریم که هر کدام پنجروز است و بیاد روان در گذشتگان میباشد یکی پنجه كوچك كه پنجروز آخر اسفند است دیگری پنجه بزرگ که آخرین گاها نبار و پنجروز کبیسه آخر سال است .
چهارشنبه سوری
در شب چهارشنبه آخر سال بنام چهارشنبه سوری جشن میگیرند و آتش افروزی میکنند و بشادی میپردازند. مأخذ این جشن معلوم نیست .
جشن شش گاهانبار
معنی و مفهوم گاهانبار . شرح داستان خلقت جهان و موجودات و مخلوقات آن در این شش هنگام از سال که به شش گاهانبار موسوم است . بحث درباره هر يك از گاهانبار و موقع معین آنها آخرین گاهانبار در ایام کبیسه است و از همه مهمتر و گرامی تر است .
Σχόλια